VEGAN (V-LABEL) BELGESİ
1944 yılında Elsie Shrigley ve Donald Watson tarafından Vejetaryen kelimesinden türetilmesi ile Vegan kelimesi ortaya çıkmıştır. Menşei hayvan olan ürünlerin hayatlarından çıkarıldığı ve Bitkisel yaşam ve Vejetaryen beslenmenin tercih edildiği beslenme ve yaşam tipine “Vegan” denir. Vejetaryen kelimesi ise Latince “Vegetus” tan gelmektedir. 1842 yılında yapılan tanımda ise, canlı, sağlıklı, hayat dolu anlamı ifade etmektedir. Hayvansal besin kaynakları et ve et ürünlerinin kesinlikle tüketilmediği ancak farklı kombinasyonlarda hayvansal ürünlerin (süt, yumurta, bal, yün, ipek, deri vb. gibi) tüketildiği beslenme tipine uygun beslenen fertlere “Vejetaryen” denir.
Vegan ve vejetaryen ürünlere olan talebin artması ile birlikte, üretici ve tüketiciler ürün üzerinde karmaşık içerik bilgileri ve gıda kod numaralarından bağımsız olarak, ürünün uygunluğunu garanti eden belirli etiket ve işaretler aramaktadırlar. Üreticilerin tek taraflı beyanı, proses sürecinde kullanılan ancak ürün içerisinde belirtilmeyen bir takım yardımcı malzemelerin varlığı, bu konuda denetimli hareket eden ve aynı hassasiyeti taşıyan aracı kuruluşların varlığını zorunlu kılmaktadır. V-Label, Avrupa Vejetaryenler Birliği tarafından geliştirilmiş ve Uluslararası Vejetaryenler Birliği ve üye ülkelerce tanınmış global yaygınlıktaki tek semboldür. Vegan ya da vejetaryen terimlerinin gereği gibi üretimin gerçekleşip gerçekleşmediğini denetleyip tescilleyen, kontrol altına alan ve bu kültüre güven veren faaliyet ve bu faaliyetin sertifikasına “Vegan-Vejetaryen Belgesi” denir.
Ürünlerin içeriklerine ve üretim proseslerine göre dört farklı V-Label alt tanımı bulunmaktadır:
Vegan: Ürünlerinizde ve üretim proseslerinizde süt, yumurta, bal da dahil olmak üzere hiçbir hayvansal ürünün kullanılmadığı durumda Vegan V-Label etiketlemesi yapılır.
Lakto Vejetaryen: Ürünlerinizin içeriğinde ve üretiminde hayvansal kaynaklı yalnızca süt veya süt bazlı ürünler kullanılıyor ise Lakto Vejetaryen etiketlemesi yapılır.
Ovo Vejetaryen: Ürünlerinizin içeriğinde ve üretiminde hayvansal kaynaklı yalnızca yumurta veya yumurta bazlı ürünler kullanılıyorsa Ovo Vejetaryen etiketlemesi yapılır.
Lakto-Ovo Vejetaryen: Ürünlerinizin içeriğinde ve üretiminde hayvansal kaynaklı yalnızca süt ve yumurta bazlı ürünler kullanılıyorsa Lakto-Ovo Vejetaryen etiketlemesi yapılır.
TÜRKİYE’DE V-LABEL
Türkiye’de üretim yapan gıda ihracatçı firmalarının büyük bir bölümü, aslında bu büyük pazara hitap edebilecek yapıda üretimleri olmasına rağmen pazardan ya da pazarın büyüklüğünden habersiz. Üreticilerimiz arasında bu alanda farkındalık yaratmak ve gıda ihracatçılarımızın mevcut koşullarla ya da hammadde ve proses sürecinde gerçekleştirecekleri birtakım ufak revizyonlarla dünya vegan-vejetaryen pazarıyla buluşmasını sağlamak öncelikli hedef. Üreticiye yeni pazarlar açan bu sistem, tüketiciler için de daha geniş ürün çeşitliliği ve daha pratik bir yaşam anlamına geliyor. Vegan ve Vejetaryen pazarına hitap eden bu sertifikasyon sistemi, aynı zamanda çeşitli gıda alerjilerine bağlı özel beslenme tercihi olan tüketicilere de bir alternatif oluşturuyor. Vegan ürünlerde hayvansal hiçbir bileşenin olmaması, aynı zamanda dini sebeplerle özel koşullar arayan tüketiciler için de (örneğin helal gıda) uygunluk anlamı taşıyor. Türkiye’de bu konuda lisans dağıtıcı ve denetimci tek yetkili kuruluş, EVU tam üyesi ve V-Label Türkiye temsilcisi olan Vegan ve Vejetaryenler Derneği Türkiye (TVD)’dir.
VEGAN BELGESİ
Üretici kuruluşların yaptıkları başvurudan sonra teklif ve sözleşme aşamasına geçilmektedir. Teklif ve Sözleşme aşamasında mutabakat sağlanırsa takiben denetim ve kontrol aşamasına geçilmektedir. Denetim ve kontrol süreci uzunca bir süreçtir ve bünyesinde üretim, ürün ve içerik aşamaları, görsel ve deneysel metotlar ve de uygunluk durum tespit faaliyetlerini barındırmaktadır. Bu sürecin sonunda denetimi olumlu neticelenen kuruluşa Vegan Belgesi verilmektedir. Özetle; Üreticide oluşan talep aşamasından sonra Vegan-Vejetaryen Belgesi veren kuruluşa başvuru yapılır. Bu başvuru neticesi üretim, ürün içerik ve aşamaları görsel ve deneysel metotlar ile kontrol edilerek uygunluğun sağlandığı durumda Vegan-Vejetaryen Belgesi alınır. Belge almak isteyen üretici kuruluş, bu belge kapsamında ürettiği ürünlerin tüm bileşimlerini ve işleme sırasında kullanılan tüm katkı maddelerini ISQ’ ya bildirmeleri gerekir. Ürün içerik bildirimi ISQ başvuru değerlendirme ekibi tarafından incelemesine müteakip ürünler “vegan” veya “vejeteryan” olarak ayırt edilirler. Yapılan değerlendirme neticesine uyan vegan ya da vejetaryen belgesi süreci işletilir.
Vegan Belgesi Denetimlerinin İşleyişi
Sertifika alım sürecini prosedürlere uygun olarak tamamlayan kuruluş ile Denetim Departmanı arasında sağlanan mutabakatla belirlenen bir tarihte firmanın ürün çeşitliliğine de bağlı olarak 1 günden az olmamak üzere denetim gerçekleştirilmektedir. Vegan Belgesi denetimlerinde ürün, üretim prosesi, alt-yapı, çevre ve mamul (nihai ürün) test raporları denetçi tarafından incelenmektedir. İnceleme sonucunda standartlara uygunsuzluk tespit edilmişse, bu durum firmaya bildirilmektedir. Üretici firmaya tespit edilen uygunsuzlukları en fazla 3 ay içerisinde gidermesi gerektiği bildirilir ve denetim raporu sunumuyla denetim sonuçlandırılır.
Vegan Belgesi Uygunsuzluk Sorunu
Sertifika sahibi kuruluşlar Vegan Belgesi alırken taahhüt ettikleri ve yerine getirdikleri şartları her daim sağlamakla yükümlüdürler. Prosedürler ihlal edildiği ve yanıltıcı bilgiler verildiği takdirde Vegan üreticileri öncelikli olarak Vegan Belgesi iptali sorunuyla karşı karşıya kalmaktadır. Sertifika iptal edildikten sonra da bu durum tüketicilere ilan edilmektedir.